eVazduhoplovstvo: Šta je FOD?

June 27, 2021June 27, 2021 Redakcija 0 Comments eVazduhoplovstvo, Foreign Object Debris

AVIOPORTAL je pokrenuo projekat “eVazduhoplovstvo” sa ciljem promocije vazdušnog saobraćaja, sigurnosti i bezbjednosti u vazdušnom saobraćaju. Svake nedjelje će obraditi neki termin, zanimljivost, predstaviti pojedinu instituciju ili organizaciju iz svijeta vazduhoplovstva. Ovo je četvrta tema iz seta planiranih tema postavljenih projektnim zadatkom.

Vjerovatno ste često, na aerodromima, prilikom putovanja naišli na upozorenje i uputstvo koje sadrži ključnu riječ FOD.

Foreign Object Debris (skraćeno FOD) predstavlja termin za svaki predmet na području aerodroma koji se nalazi na neprimjerenom mjestu te kao takav može uzrokovati oštećenje vazduhoplova, opreme, objekata ili povredu ljudi.

Pojam FOD podrazumijeva dugu listu stranih objekata poput kliješta, šrafcigera, vajaka, komada asfalta ili betona, kamenčića, pijeska, ostataka putničkog prtljaga ali i divljih životinja. Takvi predmeti se mogu naći bilo gdje na području aerodroma, dakle od cargo terminala preko stajanki i poletno-sletne staze (PSS) pa sve do putničkog terminala.

Šta uraditi ako, kao putnik, uočite ovakav neki predmet?

Ako uočite ovakav predmet koji vam iole predstavlja sumnjiv predmet na mjestu gdje nije predviđeno da bude, obavezno prijavite slučaj prvom operativnom licu na koje naiđete na aerodromu.

Područja sa pojačanom pažnjom

Tri su glavna područja koja zahtijevaju posebnu pažnju kada su u pitanju lociranja i uklanjanja FOD-a:

Poletno-sletna staza (PSS) – različiti predmeti koji u kontaktu sa vazduhoplovom u kretanju mogu izazvati ozbiljnu štetu. Ovi predmeti predstavljaju najveći rizik za sigurnost vazduhoplova i putnika i u tu grupu spadaju predmeti koji padnu sa vazduhoplova ili ostalih vozila koja se smiju kretati po PSS, kao i eventualni alati koji ostanu prilikom redovnog održavanja rasvjete na pisti. Takođe, često su to i ptice koje slete na samu pistu. Da bi se izbjegla pojava ovakvih situacija organizuju se tzv. FOD šetnje ili obilasci koje obavlja aerodromsko osoblje koje bi eventualno uočilo zabranjene objekte i/ili rastjeralo divlje životinje. Kada su u pitanju divlje životinje na većim aerodromima postoji široka paleta uređaja za rastjerivanje koja se uglavnom bazira na zvučnoj i ultrazvučnoj tehnologiji,

FOD na stajanci (gdje je parkiran vazduhoplov), odnosno rulnicama – Zbog snažnog potiska avionskog motora većina predmeta koji se nalaze oko njega može biti usisana ili potisnuta u drugim pravcima te jednostavno mogu postati opasan FOD. Ovaj FOD mogu zapaziti i obični putnici prilikom ukrcavanja na vazduhoplov,
FOD na području namijenjenom za odlaganje opreme za održavanje – U ovu grupu spadaju alati i oprema koja se koristi za održavanje vazduhoplova, ali i vozila koja rade na prihvatu i otpremi vazduhoplova mogu uslijed nepravilnog rukovanja ili skladištenja postati potencijalno opasan FOD.

Brojni su razlozi koji mogu dovesti do ugrožavanja sigurnosti i do nalaženja FOD-a na zabranjenim mjestima, a neki od njih su: jake kiše i druge vremenske neprilike, neobučenost osoblja koje rukuje alatom u zoni aerodroma, neobučenost osoblja koje je zaduženo za nadzor prostora …

Kako FOD nanosi štetu ?

FOD može nanjeti štetu na više načina, od kojih su najznačajniji:

Oštećenje avionskih motora ako se usisa (proguta) FOD;
Oštećenje guma vazduhoplova;
Smještanje u avionske mehanizme koji ih sprečavaju da pravilno rade;
Povređivanje ljudi, izazvano pokretanjem FOD-a jakim mlazom vazduha iz motora vazduhoplova.

Procjenjuje se da je prosječna šteta čiji je uzrok FOD u vazduhoplovnoj industriji oko četiri milijarde dolara godišnje.

Najbolji primjer štete od FOD-a je gubitak kompanije Air France, čiji je avion Konkord udario FOD na pisti tokom polijetanja sa pariskog aerodroma Šarl de Gol 25.jula 2000.godine. Smatra se da je nesreću izazvao mali komad metala koji je otpao sa vazduhoplova kompanije Continental Airlines, a nije bio uklonjen s piste na vrijeme. Taj mali komad metala je zatim prilikom polijetanja uzrokovao pucanje gume na avionu što je dovelo do oštećenja rezervoara za gorivo. Posljedica je bila pad vazduhoplova na zgradu hotela nedaleko od Pariza. U navedenoj nesreći poginulo je 113 ljudi (109 putnika na letu i 4 slučajnih prolaznika na zemlji).

Ova priča najbolje opisuje koliko je zapravo opasan FOD ukoliko se ne detektuje i otkloni na vrijeme.

Preventiva

U cilju smanjenja opasnost od oštećenja i povreda zbog FOD-a propisane su brojne procedure za svo osoblje koje radi na području aerodroma. Poštovanje procedura je od vitlnog značaja kako ne bi došlo do većih nesreća, kao što je bila ona u Parizu. U nastavku slijede neki detalji iz procedura:

Redovan i čest nadzor na svim područjima kojima se kreću vazduhoplovi, kao i okolnom području. Ovaj nadzor uključuje čišćenje i otklanjanje snijega i leda.
Privremena obustava operacija vazduhoplova na PSS u slučaju prijave FOD-a dok se isti ne uklone. Prije par godina se desila situacija kada je jednom manjem vazduhoplovu prilikom rulanja na podgoričkom aerodromu pukla guma. PSS tj. aerodrom je bio zatvoren za polijetanje i slijetanje nekoliko sati kako bi se ispoštovale procedure i otklonili eventualni ostaci od pucanja gume.
Redovan i čest nadzor nad stanjem svih postrojenja, objekata, vozila i predmeta na području aerodroma.
Nadzor na parkirnim pozicijama vazduhoplova neposredno pred dolazak, ali i odlazak vazduhoplova. Po proceduri se pregledava sva oprema koja će se koristiti na prihvatu i otpremi određenog vazduhoplova.
Održavanje svih površina kojima se kreću vazduhoplovi te uklanjanje potencijalnih FOD-a manualno i uz pomoć za to namijenjene opreme i vozila. U velikoj većini aerodroma postoje vozila posebno namijenjena za čišćenje voznih površina. Takođe, koristi se i oprema poput magneta za uklanjanje metala koji se mogu zateći ispod gume vazduhoplova ili nekog od vozila oko vazduhoplova.

U nastavku slijedi foto priča Aerodroma Crne Gore sa periodične FOD ŠETNJE (FOD WALK) koja se izvodi sa ciljem preventivnog djelovanja kroz podizanje svijesti zaposlenih na Aerodromu Podgorica po pitanju opasnosti koje sa sobom nosi prisustvo stranih objekata na operativnim površinama.