Sa Centrom za zaštitu i proučavanje ptica o migracijama ptica. Kakav je uticaj ove pojave na vazduhoplovstvo?
Projekat AVIOPORTAL-a “eVazduhoplovstvo” sa ciljem promocije vazdušnog saobraćaja, sigurnosti i bezbjednosti u vazdušnom saobraćaju još uvijek traje. Svake nedjelje ćemo obraditi neki termin, zanimljivost, predstaviti pojedinu instituciju ili organizaciju iz svijeta vazduhoplovstva. Ovo je još jedna tema iz seta planiranih i postavljenih projektnim zadatkom. Posebnu zahvalnost za ovaj članak i prateće fotografije dugujemo Centru za zaštitu i proučavanje ptica.
Proljeće i jesen su periodi godine kada ptice selice poslušaju zov prirode i mijenjaju svoje stanište. Uticaj ove pojave na vazduhoplovstvo se može posmatrati s više aspekata – piloti moraju biti obazrivi tokom leta, kontrolori letenja mogu očekivati da im se veće jato pojavi na ekranu radarskog pokazivača kao odraz koji bi mogao da liči na vazduhoplov dok ATSEP osoblje (vazduhoplovna tehnika kontrole letenja) i aerodromske službe prate formiranje gnijezda i njihov uticaj na obavljanje vazdušnog saobraćaja.
Prema istraživanju Cornell Lab of Ornitology i partnera koji su pratili incidente koji uključuju ptice na tri njujorška aerodroma, JFK, Newark i LaGuardia, utvrdili su da rizik od sudara aviona s pticama skače za 400% tokom perioda migracije sa mogućnošću da poraste čak i do 700%! Prilikom ovih incidenata, primjećeno je da 90% udara ptica u vazduhoplov uključuje migratorne vrste ptica.
Ciconia_ciconia_roda
Posljedica udara ptice u vazduhoplov zavisi od težine ptice i sklonosti te vrste da se kreće u jatima. Kada se kreću krupnije ptice i još ako se kreću u jatu, rizik od štetnih udaraca je najveći. Procjenjuje se da godišnji trošak napada ptica za avio kompanije trenutno premašuje 1,1 milijardu dolara u SAD-u i 3,3 milijarde dolara širom svijeta. Na prosječnoj osnovi, to se svodi na otprilike 158.000 dolara po avionu i 111 dolara po letu.
Na udare ptica komercijalni avioni su najranjiviji tokom polijetanja i slijetanja jer upravo tu ptice i avioni dijele vazdušni prostor. Vojni avioni su takođe ugroženi na nižim visinama, jer lete nisko i brzo tokom vježbi. Što se tiče većih visina na kojima avioni krstare, generalno će se se na tim visinama većina ptica veoma retko naći. Za opštu avijaciju, helikoptere i poslovne avione, udari ptica predstavljaju i finansijski problem i bezbjednosnu pretnju.
Avion Montenegro Airlines nakon udara ptice u desni motor aviona, 2017.god. Udar se nije osjetio ni u pilotskoj ni u putničkoj kabini.
Migracije ptica u Crnoj Gori
Da bi smo saznali više detalja o migracijama ptica kontaktirali smo Centar za zaštitu i proučavanje ptica (CZIP). CZIP je nevladina organizacija koja se bavi zaštitom ptica i drugih biodiverzitetskih grupa prvenstveno kroz naučna istraživanja i javno zagovaranje, a sve u cilju održivog korišćenja resursa, dobrobiti zajednice i prirode u Crnoj Gori. Kroz edukaciju građana ova organizacija radi na postepenom razvijanju svijesti o poznavanju ptica i ostalih pripadnika biodiverziteta. Promocija domaćoj ali i stranoj javnosti bogatstva i raznolikosti sistema pomaže naučno i stručno istraživanje ornitofaune i ostalih biodverzitetskih grupa na području Crne Gore.
U svijet migracije ptica, koji je od nesumnjivog značaja za vazduhoplovstvo, kratkom pričom nas je uvela Biljana Dejanović, biološkinja iz CZIP-a. U nastavku teksta prenosimo njeno pojašnjenje i zanimljivosti ove pojave u Crnoj Gori.
“Migracije su periodične seobe ptica koje se dešavaju u proljeće i jesen. U zavisnosti od dužine pređenog puta, migracije se dijele na regionalne i interkontinentalne. Jedan od glavnih ekoloških pokretača interkontinentalne migracije je raspoloživost resursa – svake jeseni, kada na Sjevernoj hemisferi uslovi staništa postanu surovi, milioni ptica prelaze čak nekoliko hiljada kilometara u potrazi za hranom i toplijom klimom. Kako bi izdržale ovaj zahtjevan i dug put, ptice nagomilavaju masti koje će im pomoći pri preletu velikih kopnenih ili vodenih površina. Tajne nevjerovatnih navigacionih vještina još uvijek nisu otkrivene, dijelom zbog činjenice da ptice koriste kombinaciju više čula pri orijentaciji – položaj Sunca tokom dana i Mjeseca i zvijezda tokom noći, ali i orijentacija pomoću Zemljinog magnetnog polja, samo su neki od ,,kompasa” koji pticama omogućavaju pronalazak odredišta. Na tom zahtjevnom i dugom putu, součavaju se sa velikim brojem prepreka – od širokih morskih prostranstava koje moraju preletjeti bez zaustavljanja, jednako opasnih pustinja, do nepredvidljivih vremenskih prilika i nenadanih oluja. Ne smije se zanemariti ni negativan antropogeni faktor koji u poslednjim decenijama preovladava. Degradacija prirodnih staništa i odmarališta za ptice i intezivna urbanizacija umnogome otežavaju, a u velikom broju i onemogućavaju uspješnu migraciju” – pojasnila je Biljana Dejanović.
Plamenac_Phoenicopterus roseus
“Crna Gora, iako je po površini mala zemlja, posjeduje veliku raznolikost kada je u pitanju ornitofauna. Morske obale, solane, guste šume ali i gorostasne planine su dom i utočište za 352 vrste ptica, što predstavlja 65% evropske ornitofaune. Stoga ne čudi što milioni ptica prelete Crnu Goru svake godine: ptice Sjeverne, Istočne, Centralne Evrope, ptice iz dalekog Sibira koristeći Jadransko migratorni koridor, prelijeće Crnu Goru na svom putu ka Africi i obratno. Mnoge ostaju tu da zimuju, pa su naša, posebno vodena staništa, najveća zimovališta ptica u ovom djelu Evrope”- kazala je Biljana.
“Od najvažnijih, a ujedno i Međunarodno značajnih područja za ptice (IBA područja) izdvajaju se: Ulcinjska Solana, Tivatska solila, Skadarsko jezero, Nikšićke akumulacije (Krupac, Slano i Vrtačko jezero), ali ne treba zanemariti ni Buljaricu, rijeku Bojanu, Veliku plažu, Ćemovsko polje, Prokletije… Ova staništa predstavljaju značajna odmarališta i hranilišta tokom iscrpnih migracija”- zaključila je naša sagovornica, Biljana Dejanović, biološkinja CZIP-a.
Lasta bregunica (Riparia riparia)
Rješenja u cilju smanjenja udara ptica?
Aerodromi imaju zaduženo osoblje koje se bavi udaljavanjem ptica sa aerodromskog područja. Negde se to radi vozilima koja emituju zvuke za zastrašivanje ptica, na nekim aerodromima se to rješava dresiranim sokolovima zbog kojih se ptice drže dalje od aerodroma, a posljednjih godina se pojavljuju i rješenja koja podrazumijevaju upotrebu drona u ove svrhe.
ATSEP osoblje, koje brine o sistemima kontrole letenja redovno obilazi meteorološku i navigacionu opremu, naročito duž piste. Na taj način se pravovremeno reaguje ukoliko postoje naznake da su ptice započele proces formiranja gnezda na pozicijama koje bi mogle da utiču na pružanje tačnih meteo i navigacionih informacija.
Što se tiče aviokompanija, jedno do rješenja su pulsirajuća spoljna svjetla aviona (obično svjetla za sletanje ili svjetla logotipa). Ovakva svjetla pomažu pticama da prepoznaju letjelicu koja se približava i izbegnu eventualni sudar. Pri velikim brzinama, dodatna sekunda vremena reakcije može napraviti razliku između udara ptice i prolaska ptice pored aviona. Kompanije Quantas Airways i Alaska Airlines su već implementirale ovo rješenje i izradile studije o djelotvornosti sistema sa pulsirajućim spoljnjim svjetilima čiji su rezultati bili više nego zadovoljavajući. Na taj način su dugoročno ostvarile uštedu, ne samo zbog štete koju udar ptice može prouzrokovati već i zbog materijalnih troškova koji nastaju zbog kašnjenja ili odlaganja letova na kojima se dogodi takav incident.
Za one kojima još uvijek nije jasno zašto je za vazduhoplovstvo važno da se ovakve pojave prate i njihov uticaj smanji na minimum, preporučujemo film „Čudo na Hadsonu“ o kapetanu Česliju „Saliju“ Salenbergu, pilotu koji je spasio živote 155 putnika 2009. godine, kada je uspeo da bezbedno spusti avion kompanije US Airways na reku Hadson, u Njujorku, nakon što su oba motora otkazala. Ovog kapetana je u skoro bezizlaznu situaciju doveo upravo udar sa pticama. Avion tipa Airbus A320 udario je u jato kanadskih gusaka tokom uzletanja sa njujorškog aerodroma LaGuardia, što je uništilo oba motora…
Naravno, kapetan Sali je još uvijek u poslu i nakon tog događaja promoviše značaj kvalitetnog treninga profesionalng vazduhoplovnog osoblja kao ključnog za umanjenje rizika u vazduhoplovstvu. Takođe, od “Čuda na Hadsonu” se ovaj potencijalni problem mnogo ozbiljnije shvatio i putnici više nemaju razloga za brigu. Avioni su tako dizajnirani da mogu bez problema da podnesu udare ptica, a piloti prolaze kroz rigorozne obuke koje im omogućavaju da se izbore sa ovakvim događajima, ukoliko do njih eventualno i dođe.
Znači vazduhoplovstvo je bezbjedno, a jesu li ptice?
Sa Agencijom za civilno vazduhoplovstvo o uticaju žičare Kotor-Lovćen na vazdušni saobraćaj
