eVazduhoplovstvo: Šta ako se telefon izgubi u avionu tokom leta?
AVIOPORTAL pokreće projekat “e-Vazduhoplovstvo” sa ciljem promocije vazdušnog saobraćaja, sigurnosti i bezbjednosti u vazdušnom saobraćaju. Svakog vikenda ćemo obraditi neki termin, zanimljivost, predstaviti pojedinu instituciju ili organizaciju iz svijeta vazduhoplovstva.
Savremeni avio-saobraćaj funkcioniše u okviru granica ispisanih rigoroznom regulativom gdje čak i mali incidenti mogu pokrenuti složene protokole.
Nedavni incident na letu kompanije Air France – gdje se Boeing 777 vratio u Pariz nakon što je putnik izgubio telefon – naglašava kako bezbjednosni sistemi u avijaciji daju prednost oprezu nad praktičnošću. Sa 375 putnika i 14 članova posade, ovaj zaokret u vazduhu pokazuje hiperbudnost industrije u pogledu potencijalnih opasnosti od litijumskih baterija.
Iako bi vraćanje aviona zbog izgubljenog telefona moglo izgledati ekstremno, ova odluka je usklađena sa smjernicama Međunarodnog udruženja za vazdušni saobraćaj (IATA).
Samo u SAD, litijumske baterije su izazvale 236 incidenata u vazduhoplovstvu od 2006. do 2025. godine, od kojih se 85 dogodilo samo u prošloj godini. Ova statistika otkriva zašto posade tretiraju izgubljene uređaje kao potencijalne rizike od požara, a ne kao jednostavne neugodnosti.
Zbog toga bezbjednosni protokoli u vazduhoplovstvu zahtijevaju da se svaki nelocirani litijumski uređaj tretira kao potencijalno gorivo za požar. Iako su nezgodne, ove procedure sprječavaju katastrofalne scenarije.
Primjer na letu Air France
Dana 21. marta 2025., let AF750 je u podne po lokalnom vremenu poletio sa aerodroma Orly u Parizu za Gvadelup. Jedan sat nakon transatlantskog putovanja, kabinsko osoblje pokrenulo je neobičan protokol – potpunu potragu aviona za nestalim pametnim telefonom. Uprkos tome što su putnici i posada pročešljali sjedišta i prtljag, uređaj je ostao nepronađen. Avion se vratio na prvobitni aerodrom, gdje su zemaljski timovi izvršili pojačane pretrage koristeći specijalizovanu opremu.
Tim za održavanje Air France na kraju je locirao uređaj u pukotini u prostoru za odlaganje prtljaga iznad glave, što je omogućilo da avion ponovo poleti. Ovo kašnjenje od četiri sata koštalo je aviokompaniju procijenjenih 50.000 dolara goriva i operativnih troškova, ne računajući potencijalne zahtjeve za kompenzaciju putnika na čije je planove uticalo događaj. Ovaj incident je bio drugi zaokret u vezi sa telefonom na linijama Air Francea ka Karipskom moru ove godine, nakon sličnog događaja u februaru.
Litijumske baterije: tiha prijetnja avijaciji
Litijum-jonske baterije napajaju 95% elektronike koja se nosi na letovima, ali njihova hemija ih čini sklonim „termičkim izmjenama“. Ova lančana reakcija može se desiti kada se baterije pregreju, potencijalno dostižući temperaturu od 600°C (1112°F) u roku od nekoliko sekundi.
Američka vazduhoplovna vlast (FAA) izvela je testiranje i zaključila da jedna baterija telefona koja se pregrijava može napuniti tovarni prostor otrovnim isparenjima za tri minute – vremenska linija koja postaje kritično opasna na visini krstarenja.
Aviokompanije su prilagodile kabinske protokole kako bi ublažile ove rizike. Odeljenje za civilnu avijaciju Hong Konga sada zabranjuje upotrebu power bank-a tokom leta, dok Thai Airways zahteva sve rezervne baterije u vatrostalnim LiPo vrećicama. Ove mjere prate incidente poput prinudnog slijetanja Alaska Airlinesa 2023. uzrokovanog eksplozijom baterije uređaja za vaping u prostoru za odlaganje prtljaga znad glave.
Odgovori industrije i uticaj na putnike
Incident Air Francea ubrzao je pozive na standardizovane globalne protokole. IATA predlaže obaveznu registraciju baterije za provjerene uređaje i poboljšane sisteme detekcije kabine. Neki prevoznici sada koriste skenere sa milimetarskim talasima da lociraju zalutalu elektroniku nakon leta, dok drugi isprobavaju praćenje prtljaga pomoću veštačke inteligencije.
Putnici se suočavaju sa sve većim ograničenjima, jer nekoliko azijskih avio-kompanija zabranjuje baterije i zahtijeva da uređaji ostanu isključeni tokom leta. Ove mjere stvaraju nove neugodnosti prilikom putovanja, ali dobijaju široku podršku industrije.
Gledajući unaprijed, proizvođači istražuju sigurnije alternative baterijama kao što su čvrste litijumske ćelije. Boeingov patent iz 2024. za sisteme za zadržavanje baterija odražava proaktivni stav avijacije. U međuvremenu, putnici se moraju prilagoditi pravilima koja se razvijaju – mala cijena za sprječavanje vazdušnih katastrofa.
Iskustva i preporuke iz prakse
Zašto članovi posade jednostavno nisu mogli zanemariti izgubljeni telefon?
Vazduhoplovni propisi zahtijevaju računanje svih litijumskih uređaja zbog opasnosti od požara. Nelocirani telefon može se oštetiti i pregrijati na opasnom mjestu.
Imaju li druge aviokompanije slične politike vraćanja aviona?
Da. Qantas je 2024. vratio let iz Sidneja za Los Anđeles zbog nestalog laptopa, dok je Delta povukla avion za Tokio zbog neregistrovanog power bank-a.
Kako putnici mogu spriječiti ovakve incidente?
Koristite oznake za praćenje na uređajima, držite elektroniku u određenim kutijama i odmah prijavite izgubljene predmete umjesto da ih tražite samostalno.
Za više tema iz projekta eVazduhoplovstvo kliknite na sliku ispod:
