Od balona do Boeinga: 39 rođendan modernog aerodroma u Nišu

Foto:Svečano otvaranje Aerodroma Niš 12.10.1986.godine (Izvor: Aerodrom Niš)

Kada danas avion sa oznakom „INi“ poleti sa piste niškog aerodroma „Konstantin Veliki“, malo ko od putnika zna da ta pista ima istoriju dužu od jednog vijeka. Još 1912. godine, u Trupalu kod Niša, osnovana je prva Vazduhoplovna komanda srpske vojske — samo nekoliko mjeseci prije nego što je Srbija ušla u Prvi balkanski rat. Bio je to trenutak koji je Niš trajno upisao u istoriju svjetske avijacije.

Na prostoru današnjeg aerodroma tada su bile raspoređene prve letjelice — dvanaest aviona i tri balona, među kojima i poznati balon „Srbija“, prvi vazduhoplov sa državnim oznakama Kraljevine Srbije. Upravo iz niške baze su 1913. godine krenuli i prvi srpski avioni u borbene zadatke tokom opsade Skadra. Među njima je i avion „Duks“ kojim je upravljao pilot Mihajlo Petrović, prvi vojni pilot koji je poginuo na borbenom zadatku u svijetu.

Tokom Prvog svjetskog rata, a kasnije i između dva rata, niški aerodrom bio je važno vojno središte. U periodu Kraljevine Jugoslavije, Medoševac postaje novo središte vojnog vazduhoplovstva, sa školom pilota, hangarima i balonskim jedinicama. Godine 1936. aerodrom je svečano osveštan uz prisustvo preko 15.000 ljudi i visokih državnih zvanica. Već tada je imao travnatu pistu i kontrolni toranj – sve elemente modernog aerodroma svoga vremena.

U Drugom svjetskom ratu aerodrom u Nišu bio je poprište žestokih sukoba. U aprilu 1941. s njega su poletjeli lovci Kraljevskog vazduhoplovstva koji su u neravnopravnoj borbi oborili više njemačkih aviona, a tokom okupacije aerodrom je koristila njemačka Luftvafe. Nakon oslobođenja 1944. godine, ovdje su bazirale jedinice sovjetske i jugoslovenske avijacije, a u decenijama koje su uslijedile Niš je postao važna vojna baza, sjedište čuvene 63. padobranske brigade i 119. helikopterskog puka.

Prvi putnički let iz Niša zabilježen je 1. maja 1935. godine, kada je kompanija „Aeroput“ uspostavila liniju Beograd – Niš – Skoplje – Bitolj – Solun. To je bio prvi pravi civilni korak u dugoj vojnoj istoriji aerodroma.

Današnji „Konstantin Veliki“ rođen je 12. oktobra 1986. godine, kada je otvoren savremeni terminal namijenjen civilnom vazdušnom saobraćaju. Taj datum se danas obilježava kao rođendan aerodroma. Uz aeromiting i sletanje prvog mlaznog aviona JAT-a Boeing 737, Niš je tada ušao u novu eru — iz vojnog u civilno nebo.

Tokom bombardovanja 1999. godine aerodrom je pretrpio teška oštećenja, ali je zahvaljujući požrtvovanosti vojnog i civilnog osoblja brzo vraćen u funkciju. Od tada, poput feniksa iz pepela, Niš se neprekidno obnavljao i rastao.

Novi terminal, otvoren 2024. godine, vrijedan oko 16 miliona evra, simbol je tog rasta. Sa kapacitetom do milion i po putnika godišnje i modernim operativnim sistemima, aerodrom danas povezuje jug Srbije sa više desetina evropskih gradova. Uz podršku kineskih investicija i planiranu modernizaciju piste i kontrolnog tornja, „Konstantin Veliki“ do 2027. godine treba da postane jedan od najmodernijih regionalnih aerodroma.

Danas, kada slavi 39. rođendan, niški aerodrom ima iza sebe više od jednog vijeka letačkog nasljeđa. Od balona i drvenih hangara do Boeinga i Airbusa, njegova priča je priča o upornosti, obnovi i vjeri u uspjeh i bolju budućnost koju treba zaslužiti radom.