Izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori u oblasti vazdušnog saobraćaja
Crna Gora je u proteklom periodu ostvarila značajan napredak u usklađivanju sa tehničkim aspektima upravljanja vazdušnim saobraćajem (ATM), ali pred njom su i dalje važni zadaci kada je riječ o potpunom usklađivanju sa propisima Evropske unije u okviru inicijative „Jedinstveno evropsko nebo“ (Single European Sky – SES 2+).
Ključno pitanje odnosi se na status zajedničkog pružaoca usluga u vazdušnoj plovidbi sa Srbijom – SMATSA-e (Serbia and Montenegro Air Traffic Services Agency), koja i dalje upravlja vazdušnim prostorom obje države. Ovakav model je tehnički efikasan i funkcionalan, ali sa stanovišta evropskih propisa nije u potpunosti usklađen sa zahtjevima SES 2+ regulative. Evropska unija očekuje da svaka zemlja ima jasno definisan i nezavisan pravni subjekt koji formalno preuzima odgovornost za svoj vazdušni prostor, sa preciznim granicama odgovornosti i transparentnim finansiranjem.
Važno je naglasiti da EU ne traži prekid tehničke i operativne saradnje sa Srbijom. Problem nije u sistemima kontrole letenja, koji mogu ostati zajednički i potpuno interoperabilni, već u tome što Crna Gora mora formalno imati svoje pravno lice koje je regulatorno odgovorno i može biti nadzirano u skladu sa SES 2+ pravilima. Drugim riječima, tehnička povezanost može ostati, ali pravno-institucionalna struktura mora omogućiti da Crna Gora samostalno preuzima odgovornost za svoj vazdušni prostor.
Pored toga, Crna Gora još treba da u potpunosti sprovede evropska pravila o performansama, sistemu naplate i tehničkoj procjeni usklađenosti zemljišne ATM infrastrukture. Ovi mehanizmi obuhvataju mjerljive ciljeve bezbjednosti i efikasnosti, transparentan sistem naplate usluga kontrole letenja i verifikaciju da oprema i sistemi ispunjavaju evropske standarde interoperabilnosti.
U februaru 2025. godine, Skupština Crne Gore ratifikovala je izmjene Sporazuma o zajedničkom evropskom vazduhoplovnom prostoru (ECAA) i njegovog Aneksa I, čime je formalno potvrđena obaveza primjene evropskih pravila u civilnom vazduhoplovstvu. Ovaj korak predstavlja važan signal spremnosti države da nastavi integraciju u evropski vazduhoplovni sistem.
Dodatni napredak zabilježen je i u oblasti bezbjednosti letenja – Evropska agencija za bezbjednost vazdušne plovidbe (EASA) potvrdila je u februaru 2025. da Crna Gora ima dobar nivo sprovođenja propisa Evropske unije u domenu licenciranja letačkog osoblja. Time je napravljen korak bliže drugoj fazi sprovođenja ECAA sporazuma, iako su i dalje otvorena pitanja koja se odnose na konkurenciju i državnu pomoć u sektoru avijacije.
Kada je riječ o pravima putnika, u julu 2025. izmijenjen je Zakon o obligacionim i imovinsko-pravnim odnosima u vazdušnom saobraćaju. Ove izmjene imaju za cilj unapređenje procedure podnošenja pritužbi i efikasniji rad inspekcijskih službi. Propisi koji se odnose na vazdušni i vodni saobraćaj, uključujući prava osoba sa invaliditetom i smanjenom pokretljivošću, u potpunosti su usklađeni sa evropskim zakonodavstvom. Međutim, usklađivanje sličnih odredbi u drumskom i željezničkom saobraćaju još je u toku.
Da bi se obezbijedila potpuna zaštita prava putnika u svim vidovima saobraćaja, Crna Gora će morati da imenuje nacionalno tijelo nadležno za sprovođenje obaveza koje proizilaze iz EU regulative o pravima putnika u željezničkom, drumskom i pomorskom saobraćaju.