eVazduhoplovstvo: ILS-Sistem za instrumentalno slijetanje
AVIOPORTAL pokreće projekat “eVazduhoplovstvo” sa ciljem promocije vazdušnog saobraćaja, sigurnosti i bezbjednosti u vazdušnom saobraćaju. Svake nedjelje ćemo obraditi neki termin, zanimljivost, predstaviti pojedinu instituciju ili organizaciju iz svijeta vazduhoplovstva. Ovo je još jedna tema iz seta planiranih i postavljenih projektnim zadatkom.
Sistem za instrumentalno slijetanje (ILS-Instrument Landing System) je radio-navigacijski sistem koji vodi vazduhoplove pri prilazu i slijetanju. U upotrebi je već oko 90 godina i za to vrijeme njegov princip rada usmjerenih radio signala ostaje približno isti. Poboljšanja tehnologije, kako na zemlji tako i u avionima, ipak su poboljšala performanse do te mjere da su omogućila automatsko slijetanje u najgorim uslovima (oblačnost, kiša, magla i sl.)
Kada se koristi ILS
ILS je radio-navigacijski sistem instaliran na većini komercijalnih aerodroma. Dizajniran je da pomogne pilotima pri prilazu i slijetanju tako što kombinacija uređaja koji čine ovaj sistem šalju radio signale koje instrument u pilotskoj kabini očitava pokazujući da li je avion pravilno postavljen za pistu. To uključuje i bočno (lijevo ili desno od središnje linije piste) i vertikalno (na ispravnoj kliznoj padini za slijetanje). Ovo dvostruko vođenje se naziva “precizni prilaz”.
Prvobitna namjera bila je da ovaj sistem vodi avione do minimalne visine iznad piste, odakle će nastaviti vizuelno slijetanje. S poboljšanjem tehnologije, ILS sada može voditi komercijalne vazduhoplove sve do same piste.
Elementi ILS-a
Sistem za instrumentalno slijetanje se sastoji iz nekoliko uređaja:
-Lokalajzer (LOC) koji se postavlja na kraju piste, na bezbjednom odstojanju, a koji emituje signal o poziciji ose piste. Na osnovu nje pilot u vazduhoplovu na instrumentu ima indikaciju položaja aviona u odnosu na osu piste; Obično radi na frekvenciji između 108,1 do 111,95 MHz,
-Glajdslop (GS) ili indikator ravni poniranja, koji se postavlja bočno od piste, na oko 120m od ose piste, i koji daje virtuelnu ravan pod određenim uglom u odnosu na horizontalu. Taj ugao je obično 3° ali može biti i drugačiji. Na osnovu ovog signala pilot ima indikaciju položaja vazduhoplova u odnosu na predviđenu ravan poniranja; Radi na frekvenciji od od 329,15 do 335 MHz. Neki aerodromi nemaju ovaj uređaj (npr. Tivat) zbog čega se prilaz takvim vazdušnim lukama naziva “neprecizni prilaz”.
-Markeri: spoljni (outer marker-OM), srednji (middle marker – MM) i unutrašnji (inner marker-IM) koji daju indikacije rastojanja od praga piste. Ovi uređaji se nalaze na definisanim odstojanjima i položajima od praga poletno-sletne staze i služe za orijentaciju pilotu o blizini piste kojoj se njegov vazduhoplov približava.
Koji od pomenutih uređaja će biti instaliran na aerodromu zavisi isključivo od potreba koje nameću procedure za slijetanje na istom, te se stoga može desiti da primjetite da neki od aerodroma nema sve pomenute uređaje.
Princip rada ILS-a
Predajnici uređaja koji čine ILS šalju radio signale koji bivaju primljeni i prikazani na instrumentu u pilotskoj kabini.
I LOC i GS kombinuju dva različita frekvencijska signala, modulisana sa 90 Hz i 150 Hz.
Prikaz ILS-a signala; Fred the Oyster via Wikimedia
Cilj je da pilot i za LOC i za GS prati upravo onu sredinu gdje se presjecaju signali (presjek 90Hz i 150Hz). Ukoliko neki od signala preovladava, pilot mora da koriguje položaj vazduhoplova. U avionu to izgleda ovako:
Instrument u avionu za prikaz signala ILS-a
Sada kad znamo kako izgledaju signali ILS-a i njihov prikaz na instrumentima u pilotskoj kabini, spremni smo za objedinjenu sliku prilaza aviona kroz kratku animaciju koja sledi ispod. Dok pratite video budite strpljivi i koncentrisani kao i piloti koji prate ovu proceduru prilikom svakog slijetanja.
ILS Kategorije
ICAO standardi određuju nekoliko kategorija pristupa ILS -u i na taj način definišu na kojoj visini piloti trebaju preći s ILS -a na vizuelno navođenje (DH-“tačka odluke”) i kolika treba da bude vidljivost duž praga piste prilikom slijetanja (RVR). Naravno, ove kategorije podrazumijevaju da je pilot prošao adekvatnu obuku i da vazduhoplov ima neophodnu opremu za instrumentalni prilaz.
Kategorija I podrazumijeva DH ne manje od 60m(200 fita) i RVR ne manje od 550 m;
Kategorija II dozvoljava DH ne manje od 30m(100 fita) i RVR ne manje od 300 m;
Kategorija IIIA dozvoljava DH ispod 30m (100 fita) i RVR ne manje od 200 m;
Kategorija IIIB dozvoljava DH ispod 50 stopa i RVR ne manje od 50 m;
Kategorija IIIC je potpuno automatsko slijetanje s navođenjem duž središnje linije piste i ne primjenjuju se nikakva ograničenja po pitanju DH ili RVR. Ova kategorija trenutno je samo teoretska, prvenstveno zbog problema koji nastaju pri manevriranju tlom nakon slijetanja.
Zahtjevi pouzdanosti ILS kategorije II i III uključuju sekundarno napajanje električnom energijom koje bi trebalo biti potpuno nezavisno o primarnom.
Validacija ILS-a
Pouzdanost i preciznost rada ILS sistema spada u domen rada vazduhoplovne tehnike kontrole letenja (eng. termin ATSEP – Air Traffic Safety Electronic Personnel) dok o instrumentima u pilotskoj kabini brine tehnika aviokompanije. Inače, rad sistema za instrumentalni prilaz se provjerava (kalibriše) specijalizovanim avionom iz vazduha periodično zavisno od kategorije ILS-a.
Da pogledate prethodne zanimljive teme projekta eVazduhoplovstvo kliknite na sliku ispod:
