eVazduhoplovstvo: Balonarstvo
AVIOPORTAL pokreće projekat “eVazduhoplovstvo” sa ciljem promocije vazdušnog saobraćaja, sigurnosti i bezbjednosti u vazdušnom saobraćaju. Svake nedjelje ćemo obraditi neki termin, zanimljivost, predstaviti pojedinu instituciju ili organizaciju iz svijeta vazduhoplovstva. Ovo je još jedna tema iz seta planiranih i postavljenih projektnim zadatkom.
Vjerovatno ste se često pitali kako funkcionišu “leteći baloni”. Najbolji način da to saznate je da sami doživite let balonom, uz objašnjenja pilota balona! Takva prilika nije lako dostupna u Crnoj Gori, te ćemo mi pokušati da vam dočaramo osnovne principe kojima ovladavaju “balonari”.
ŠTA JE BALON NA VRUĆI VAZDUH?
Balon na vrući vazduh je jedinstvena letilica koja funkcioniše na principima fizike i termodinamike, pri čemu se koristi pravilo da vrući vazduh ide gore jer je lakši od hladnog vazduha. Postoje dvije glavne vrste balona na vrući vazduh, obje su razvijene krajem 18. veka a koriste se i sada.
KAKO LETE BALONI?
Najčešći tip balona koji se koristi je tzv. “‘Montgolfier”. On koristi vatru da zagrije vazduh unutar balona da bi dobio podizanje/uzgon. Drugi tip je hibridni balon koji koristi vruć vazduh na isti način, ali takođe ima odeljak sa helijumom ili vodoničnim gasom na vrhu. Treća vrsta je balon sa čistim gasom koji ne koristi vrući vazduh, a visina se može kontrolisati samo ispuštanjem balasta ili ispuštanjem gasa. Hibridni i gasni baloni su korišćeni za velike udaljenosti jer im je potrebno manje goriva da bi ostali u vazduhu duži vremenski period. Na takmičenjima, piloti iz cijelog svijeta takmiče se uglavnom u gasnim balonima.
KOJI SU DJELOVI BALONA NA VRUĆI VAZDUH?
Moderni balon na vrući vazduh se sastoji od sledećih djelova: balona napravljenog od jakog, laganog najlona sa otvorom na jednom kraju koji se zove “usta balona “. Balon se polaže na tlo prije leta i djelimično se naduva hladnim vazduhom iz ventilatora velike snage prije nego što se vazduh zagrije pomoću gorionika da bi se stvorio potreban uzgon. Baloni za prevoz putnika su veličine od 2.18 do 17 kubnih metara. Baloni su tradicionalno poznatog oblika tzv. „obrnute suze“ ali neki poznati brendovi imaju balone na vrući vazduh posebnog oblika za reklamne svrhe. Većina balona ima otvor na vrhu i sa strane, tako da pilot može da pusti vazduh ili da rotira balon povlačenjem određenih užadi po potrebi.
Balonska korpa koja prevozi putnike pričvršćena je za dno balona izuzetno jakim metalnim sajlama. Korpe imaju ojačane čelične okvire i obložene su tradicionalno pletenim prutom. Korpa mora istovremeno biti dovoljno lagana, čvrsta i izdržljiva. Razlikuju se po veličini, te se kreću u rasponu od dvije osobe do 24 osobe. Baloni imaju postavljene minimalne i maksimalne kapacitete opterećenja. Velike korpe sa balonima su obično pravougaone i podeljene su pregradama za tri ili četiri osobe, dajući svima podjednako fantastičan pogled. Površine su obložene glatkom kožom i postoje rupe za stopala sa strane korpe tako da putnici mogu da se popnu i izađu.
Gorionik je u suštini „motor“ balona. Pričvršćen je za metalni okvir pričvršćen iznad korpe ispod otvora balona. Gorionik mješa tečni propan iz rezervoara za gas pod pritiskom sa kiseonikom i pali ga. Pilot povlači mali ventil koji pali gorionik i usmerava plamen u otvor balona da zagrije vazduh unutra. Neki baloni imaju dva gorionika uključujući jedan koji sporije ispušta propan, čineći ga tišim. Ovo se zove „šaptač“ i koristi se kada se leti iznad stambenih područja ili životinja.
LET BALONOM
Baloni na vrući vazduh rade tako što se vruć vazduh diže prilikom zagrijavanja. Zagrevanjem vazduha unutar balona sa gorionikom, on postaje lakši od hladnijeg vazduha spolja. Ovo dovodi do toga da balon lebdi nagore, kao da je u vodi. Očigledno, ako se dozvoli da se vazduh ohladi, balon počinje polako da se spušta. Piloti imaju kontrolu nad visinom balona koju prate raznim instrumentima. Vremenom piloti balona razvijaju nevjerovatne vještine predviđanja i često mogu da kontrolišu spuštanje balona u rasponu od nekoliko centimetara.
Upravljanje balonom na vrući vazduh
Baloni se ne mogu upravljati u normalnom smislu te riječi, tako da putuju u pravcu vjetra, koji varira na različitim visinama. Piloti to vješto koriste kao način promjene smjera sagorevanjem da bi se podigli ili dozvoljavajući vazduhu da se ohladi da bi se spustio, te bi tako uhvatili različite vazdušne struje na različitim visinama. Oni mogu da koriste okretne otvore za ventilaciju na bočnoj strani balona da ga rotiraju za 360 stepeni tako da se postigne pun panoramski pogled.
Letenje balonom
Slobodan let balonom traje 60 do 90 minuta. Uobičajeno je da se odvija na visini do 1000 metara jer je panoramsko razlgedanje ljepše na manjim visinama. U zavisnosti od vremenskih uslova i odobrenja kontrole letenja može se leteti i do dve hiljade metara.
Doživljaj letenja balonom pojačan je time što se kreće brzinom od 10-15km/h pa putnici zaista imaju osjećaj kao da lebde.
Slijetanje balonom na vrući vazduh
Baloni na vrući vazduh ne sleću na unapred određene lokacije kao što to rade avioni ili helikopteri. Njima se ne može upravljati na isti način (zato je to uvek avantura!) Piloti donose balon na kopno, obično nakon oko sat vremena u vazduhu na putničkom letu, kada vide bezbijedan otvoreni prostor. Pilot traži od svih putnika da čučnu u sjedećem položaju za sletanje (savijena kolena, leđa okrenuta u pravcu kretanja i obezbeđuju užad za držanje). Kako se balon približava tlu, pilot oslobađa otvor na vrhu balona puštajući vrući vazduh da izađe. Kada korpa dotakne tlo, ponekad dođe do udarca, proklizavanja i korpa se povremeno može lagano prevrnuti. Ovo je sasvim sigurno i normalno u balonarstvu. Baloni ovako slijeću preko dvije stotine godina i za to su dizajnirane moderne korpe za balone.
Za više tema iz projekta eVazduhoplovstvo kliknite na sliku ispod:
